Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων και η Επικαιρότητα της

Πριν από 15 χρόνια, το 2000, καθιερώθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων. Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ όρισε για τις 20 Ιουνίου αυτή την ημέρα με αφορμή την 50ή επέτειο της Σύμβασης του 1951 για το Καθεστώς του Πρόσφυγα.
Σήμερα, 15 χρόνια μετά, η λέξη πρόσφυγας έχει συνδεθεί διεθνώς όχι με την αλληλεγγύη και τη βοήθεια που δέχονται οι κατατρεγμένοι του κόσμου, αλλά με τις απεγνωσμένες προσπάθειες τους να φτάσουν σε ένα ασφαλή τόπο, συχνά με τη τραγική κατάληξη που βλέπουμε σε καθημερινή πλέον βάση.

Το σύνολο των προσφύγων παγκόσμια φτάνει σχεδόν τα 60 εκατ. Όπως αναφέρει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ μόνο μέσα στο 2014, 13.9 εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίσθηκαν δια της βίας, τέσσερις φορές περισσότεροι από το 2010. Παγκοσμίως καταγράφηκαν 19.500.000 πρόσφυγες που έφυγαν από τον τόπο τους (σε σχέση με 16.7 εκατομμύρια το 2013), 38.2 εκατ. εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό των χωρών τους (σε σχέση με 33.3 εκατ. το 2013). Πάνω από το 50% των προσφύγων παγκοσμίως είναι παιδιά.

Παρά τα φαινόμενα, ο οικονομικά ανεπτυγμένος κόσμος δεν έχει αναλάβει το μερίδιο που του αναλογεί στη στήριξη αυτών των προσφύγων, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς το μερίδιο ευθύνης που έχει για την δημιουργία τους, μέσω της αποσταθεροποίηση των περιοχών τους και τους αιώνες αποικιοποίησης των ηπείρων τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 86% των προσφύγων έχει βρει καταφύγιο σε αναπτυσσόμενες χώρες, που ως επί το πλείστον αντιμετωπίζουν προβλήματα παρόμοια με τις χώρες καταγωγής τους και αδυνατούν να τους παρέχουν κατάλληλη στήριξη.
Η Κύπρος, παρά το γεγονός της εγγύτητας στη Συρία, αποτελεί προορισμό για ένα αρκετά μικρό (σε σχέση με άλλες χώρες) αριθμό προσφύγων που σε καμιά περίπτωση δεν συνιστούν οικονομική επιβάρυνση. Η κατάσταση όμως για αυτούς είναι τρομερά δύσκολη για θεσμικούς και κοινωνικούς λόγους και οι προσπάθειες που οι ίδιοι καταβάλλουν για ένταξη στην τοπική κοινωνία συναντά πολλά εμπόδια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη αλλαγή στη σχετική νομοθεσία, η οποία έχει καταστήσει αδύνατο για πρόσφυγες από τη Συρία να επανενωθούν με τις οικογένειές τους. Η Κυπριακή Δημοκρατία αφαίρεσε το δικαίωμα της οικογενειακής επανένωσης σε άτομα με το καθεστώς της συμπληρωματικής προστασίας που είναι και το καθεστώς που δίνεται στη συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων εδώ. Η απόφαση αυτή δε συνάδει με τις πρακτικές που ακολουθούν άλλες ευρωπαϊκές χώρες και προσκρούει με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο.
Με τη σκέψη σε αυτά τα ζητήματα, μια σειρά εκδηλώσεων βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων τιμήθηκε στη Λευκωσία στις 17 Ιουνίου 2015 με ένα πολυπολιτισμικό φεστιβάλ που διοργανώθηκε από το Future Worlds Center και την Αντιπροσωπεία στην Κύπρο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Το φεστιβάλ πλαισίωσαν εκατοντάδες κόσμου και στήριξαν με τη συμμετοχή τους τόσο κυπριακές οργανώσεις, όσο και κοινότητες προσφύγων που διαμένουν στην Κύπρο.

Επειδή η προσφυγιά, ο εκτοπισμός και η μετανάστευση είναι κομμάτι της ιστορίας μας, τέτοιες πρωτοβουλίες έχουν ιδιαίτερη σημασία. Η επίδειξη αλληλεγγύης και η έμπρακτη στήριξη είναι έργο σε εξέλιξη που αναδεικνύει τα βαθύτερα και σημαντικότερα στοιχεία της συνείδησης και της κουλτούρας μας. Στις σημερινές συνθήκες ραγδαίων ανακατατάξεων, είναι αναγκαίο να επιμείνουμε και να εντείνουμε τις προσπάθειές μας σε αυτή τη κατεύθυνση, ως αναπόσπαστο στοιχείο διαμόρφωσης μιας συμμετοχικής και δημοκρατικής κοινωνίας.

Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου, Public Information Officer, Future Worlds Center – Humanitarian Affairs Unit