Δικαστική Γλωσσολογία και Ηλεκτρονικό Έγκλημα

Παρακολουθώντας τα τελευταία χρόνια τις διάφορες τηλεοπτικές σειρές αστυνομικού περιεχομένου τύπου CSI, το τηλεοπτικό κοινό έχει καταφέρει να εισχωρήσει στα εγκληματολογικά εργαστήρια της αστυνομίας και να έρθει σε επαφή με τις δικανικές επιστήμες που αξιοποιούνται στη διερεύνηση και εξιχνίαση του εγκλήματος. Μεταξύ αυτών, και η Δικαστική Γλωσσολογία (Forensic Linguistics), ένας από τους πλέον σύγχρονους και συνάμα αναδυόμενους κλάδους δικανικών επιστημών, ο οποίος ορίζεται ως η εφαρμογή των γνώσεων και μεθόδων της γλωσσολογίας στα γλωσσικά δεδομένα που σχετίζονται με το νομικό σύστημα και την εγκληματολογική έρευνα.

Η συνεισφορά της Δικαστικής Γλωσσολογίας στην εγκληματολογική έρευνα, όπως αποτυπώνεται σε διάφορες ποινικές υποθέσεις ανά το παγκόσμιο, επικεντρώνεται κυρίως, χωρίς να περιορίζεται, στην ανάλυση της πατρότητας κειμένων τα οποία αποτελούν βασικό στοιχείο σε ένα έγκλημα. Μία ανώνυμη απειλητική επιστολή ή ένα ανώνυμο μήνυμα SMS αποτελούν συχνά το κλειδί για την εξιχνίαση του εγκλήματος. Ο ρόλος του δικαστικού γλωσσολόγου είναι να εξετάσει τα γλωσσικά χαρακτηριστικά του κειμένου, όπως για παράδειγμα τις λέξεις, την ορθογραφία και τα σημεία στίξης, να εντοπίσει το ύφος γραφής του συγγραφέα και έπειτα να δώσει απάντηση στο ερώτημα εάν είναι πιθανόν το ανώνυμο κείμενο να έχει γραφτεί ή όχι από τον ύποπτο που έχει συλληφθεί.

Έχοντας πλέον εισέλθει στην ψηφιακή εποχή, όπου το Διαδίκτυο αποτελεί βασικό κομμάτι της καθημερινότητάς μας, η Δικαστική Γλωσσολογία έχει ένα σημαντικό ρόλο να επιτελέσει στην καθολική προσπάθεια που καταβάλλεται για πάταξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος και ειδικότερα της παιδικής πορνογραφίας στο διαδίκτυο. Ας αντιληφθούμε ότι η γλώσσα δεν είναι απλά φορέας πολιτισμού και ηθικών αξιών. Δεν είναι απλά ένα μέσο επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης. Είναι παράλληλα και ένα σημαντικό εργαλείο στα χέρια όσων έχουν καταστήσει το διαδίκτυο την επιχειρησιακή βάση των εγκλημάτων τους.
Αναφέρομαι σε όλους εκείνους που δημιουργούν ψεύτικους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε δωμάτια εικονικής διαδικτυακής επικοινωνίας (chatrooms) και προσαρμόζοντας με επιδεξιότητα το λόγο τους, έτσι ώστε να μοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με το γραπτό λόγο των παιδιών, ψάχνουν, προσεγγίζουν και αποπλανούν παιδιά στο διαδίκτυο. Αναφέρομαι σαφώς στους παιδόφιλους, όπως ακριβώς χρησιμοποιείται ο συγκεκριμένος όρος από τα Μέσα Ενημέρωσης για να περιγράψει όλους όσοι εμπλέκονται σε υποθέσεις παιδικής πορνογραφίας.

Η εξέταση και ανάλυση της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι παιδόφιλοι στο διαδίκτυο αποτελεί αντικείμενο έρευνας στη Δικαστική Γλωσσολογία. Σε Ευρωπαϊκές χώρες, όπως για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, η έρευνα αυτή έχει ήδη ξεκινήσει σε συνεργασία με τις Διωκτικές Αρχές. Ο στόχος είναι διττός. Αφενός να ανιχνευτούν οι επικοινωνιακές τακτικές που επιστρατεύουν οι παιδόφιλοι όταν συνομιλούν με παιδιά στο διαδίκτυο και αφετέρου να γίνει μία προσπάθεια αποκωδικοποίησης της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι παιδόφιλοι για να αναγνωρίζονται μεταξύ τους στο διαδίκτυο. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής αξιοποιούνται στο βέλτιστο βαθμό στο πλαίσιο στοχευμένων διαδικτυακών ερευνών των αστυνομικών αρχών για εντοπισμό παιδόφιλων.

Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Future Worlds Center μαζεύοντας εμπειρίες και τεχνογνωσία μέσα από σχετικά Ευρωπαϊκά Προγράμματα στα οποία συμμετέχει (UINFC2 - Engaging Users in Preventing and Fighting Cyber Crime, CyberEthics, 3CE – Cyprus Cybercrime Centre of Excellence for Training, Research and Education), σχεδιάζει μία διεπιστημονική προσέγγιση με σκοπό την πάταξη του κυβερνοεγκλήματος και ειδικότερα της παιδικής πορνογραφίας στο διαδίκτυο, ενός φαινομένου που λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις στην Κύπρο. Μία τέτοια προσέγγιση θα συνδυάζει κλάδους δικανικών επιστημών, όπως η Δικαστική Γλωσσολογία και η Δικανική Υπολογιστών, και θα λαμβάνει υπόψη τις βέλτιστες πρακτικές που ακολουθούνται σε Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο έτσι ώστε να αναπτυχθεί έρευνα και εργαλεία ανάλυσης συγκεκριμένων πτυχών του κυβερνοεγκλήματος.

Κεντρική μας επιδίωξη είναι να δρομολογηθούν συζητήσεις προς την κατεύθυνση της τροποποίησης του ευρύτερου νομικού πλαισίου με τρόπο ώστε να γίνει εφικτή η ανάπτυξη και αξιοποίηση αποτελεσματικών μηχανισμών πρόληψης και καταστολής του κυβερνοεγκλήματος.

Andreas Andreou, MSc (Forensic Linguistics), BA (Greek Philology - Linguistics)
Policy & Communications Officer
Research Associate
Future Worlds Center